نکته 1) با توجه به ماده 202 و ماده 208 قانون مدنی، برای تحقق اکراه، اولاً باید اقدام تهدید آمیز صورت گیرد و ثانیاً باید تهدید در طرف معامله مؤثر افتد.
نکته 2) الزام به معامله توسط حکم مقامات صالحه قانونی، اکراه به حساب نمی آید(ماده 207 قانون مدنی).
نکته 3) اگر شدت اکراه، قصد را از بین ببرد، معامله باطل است؛ به این نوع اکراه، «اکراه مادی» یا «اجبار» گفته می شود.
نکته 4) «اضطرار» که عبارت است از فشارهای درونی که در نتیجه اوضاع و احوال، انسان را ناگزیر به انجام برخی معاملات می کند، به اعتبار عمل حقوقی خللی وارد نمی سازد(ماده 206 قانون مدنی).
نکته 5) بر اساس ماده 205 قانون مدنی، اگر تهدید شونده بداند تهدید کننده قادر به عملی کردن تهدید خود نیست، اکراه محقق نمی شود.
نکته 6) وفق ظاهر ماده 204 قانون مدنی، تهدید طرف معامله نسبت به نفس یا جان یا آبروی اقوام نزدیک او، اکراه به حساب می آید.
نکته 7) اگر اکراه محقق شود ولو از طرف شخص دیگری غیر از متعاملین، معامله غیر نافذ می گردد.
(ماده 203 قانون مدنی).
نکته 8) اگر تهدید صورت گیرد و در طرف مقابل مؤثر افتد، ارکان اکراه محقق شده و معامله غیر نافذ می گردد.
نکته 9) با اینکه اضطرار نیز رضای اشخاص را معیوب می نماید ولی قانونگذار در ماده 206 قانون مدنی به جهت حفظ نظام معاملاتی، آن را مخلّ معاملات به حساب نیاورده است.
نکته 10) طبق ماده 199 قانون مدنی، اکراه، رضای شخص را ناقص و معیوب می کند.
(شخص مکرَه، قصد انشاء دارد).
نکته 11) وفق ماده 203 قانون مدنی، اکراه سبب غیر نافذ شدن معامله می شود.
نکته 12) اکراه موجب عدم نفوذ معامله است(ماده 203 قانون مدنی).
نکته 13) اکراه در ایقاعات نیز مانند اکراه در عقود، موجب معیوب شدن اراده است.
نکته 14) فوت اکراه شونده موجب بطلان معامله اکراهی نمی شود بلکه تنفیذ یا رد آن به وراث منتقل می گردد.
نکته 15) اگر شخصی بر فسخ عقدی اکراه شود، پس از رفع حالت کُره، می تواند فسخ را رد کرده یا تنفیذ نماید مگر فسخ‌های فوری که اکراه بر آنها موجب باطل شدن فسخ است.
نکته 16)به تصریح ماده 203 قانون مدنی، اکراه ممکن است از طرف شخص خارجی غیر از متعاملین صورت بگیرد.
نکته 17) وفق حکم ماده 205 قانون مدنی، چنانچه تهدید شونده قادر باشد بدون مشقت، تهدید را از خود دفع نماید مکرَه به شمار نمی آید.
نکته 18) وفق ماده 208 قانون مدنی، مجرد خوف از کسی بدون این که از سوی او تهدیدی صورت بگیرد، اکراه محسوب نمی شود.
نکته 19) با توجه به ملاک ماده 258 قانون مدنی، در معاملات اکراهی تأثیر تنفیذ در منافع نسبت به گذشته و از هنگام عقد است ولی در مورد انتقال عین، از هنگام تنفیذ است؛ به عبارت دیگر، با اینکه ملکیت موضوع معامله از هنگام تنفیذ مکرَه به طرف مقابل منتقل می شود ولی منافع مال مورد نظر از هنگام انعقاد معامله اکراهی به طرف معامله تعلق می گیرد.
نکته 20) بر اساس ظاهر ماده 202 قانون مدنی تأثیر اعمال اکراه آمیز هم مبتنی بر ضابطه نوعی است و هم مبتنی بر ملاک شخصی.
نکته 21) اگر عقد اصلی اکراهی باشد شرط ضمن عقد نیز غیر نافذ است.
نکته 22) اکراه در طلاق و اخذ به شفعه موجب بطلان است.
نکته 23) تهدید نسبت به شخص ثالث مانند تهدید نسبت به جان اقوام نزدیک، اگر اراده معامله کننده را تحت تأثیر قرار دهد موجب عدم نفوذ معامله می گردد(ماده 204 قانون مدنی).
نکته 24) وفق ماده 206 قانون مدنی، معامله بر اثر اضطرار صحیح است.
نکته 25) معامله کسی که برای معالجه ی فرزندش نیاز به پول داشته باشد و بدین جهت ناگزیر به فروش اتومبیل شخصی خود شود صحیح و نافذ است(ماده 206 قانون مدنی).
نکته 26) معامله شخصی که برای تأمین مخارج عمل جراحی فرزندش اقدام به فروش اتومبیل خود می کند صحیح و نافذ است(ماده 206 قانون مدنی).
نکته 27) اکراه، احساس اجبار بیرونی است ولی اضطرار احساس اجبار درونی است که اوضاع و شرایط به شخص وارد میکند.
نکته 28) اگر کسی از شرایط و اضطرار فردی سوء استفاده نماید و معامله ای را به او تحمیل کند مصداق معامله اکراهی بوده و عقد غیر نافذ خواهد بود.
نکته 29) اگر ابراء، با سوء استفاده از اضطرار شخص و بر اثر تهدید واقع شود، اکراهی به شمار آمده و غیرنافذ خواهد بود.
نکته 30) مبنای صحت معامله مضطر عبارت است از اصل استحکام معاملات و مصلحت شخص مضطر.
نکته 31) تهدید ضمنی موجب عدم نفوذ معامله است.
نکته 32) اکراه شدیدی که قدرت تصمیم گیری را زایل کند موجب بطلان معامله می شود.
نکته 33) معامله کسی که چک او برگشت خورده و برگ جلب وی صادر شده و علی رغم میل باطنی ناگزیر به فروش اتومبیل خود می شود مصداق عقد اضطراری بوده و طبق ماده 206 قانون مدنی، صحیح و نافذ است.
نکته 34) قرارداد کمک و نجات دریایی که در حین خطر و در شرایط اضطراری منعقد شده باشد ممکن است توسط دادگاه ابطال شود(ماده 179 قانون دریایی ایران).
نکته 35) اگر زوجه برای رسیدن به خواسته خود، شوهر خود را تهدید به آسیب رساندن به جان خود کند و شوهر تحت تأثیر این تهدید اقدام به معامله کند با توجه به اطلاق ماده 204 قانون مدنی، اکراه واقع شده و عقد غیر نافذ خواهد بود.
نکته 36) شرایط تحقق اکراه:
1- انجام اعمال تهدید کننده و اکراه آمیز: صرف ترس از کسی بدون آنکه آن شخص تهدیدی کرده باشد، اکراه محسوب نمی شود.(ماده 208 قانون مدنی)
2- نامشروع بودن وسیله یا هدف اکراه: اگر هم وسیله اکراه و هم هدف اکراه مشروع باشد، اکراه موجب عدم نفوذ معامله نمی شود.(ماده 207 قانون مدنی)
3- رابطه سببیت و مؤثر واقع شدن اکراه( ماده 202 قانون مدنی و ماده 205 قانون مدنی)
نکته 37) به استناد ماده 915 قانون مدنی، انگشتری که مورد استفاده پدر بوده متعلق به پسر بزرگ است و اگر نسبت به آن معامله‌ای انجام شده باشد، غیر نافذ و فضولی بوده و منوط به اجازه او است.
نکته 38) اکراه از اسباب اباحه یا عوامل موجهه جرم است و با استناد به ماده 526 قانون مجازات اسلامی، ممکن است در آن رابطه خوانده با فعل زیانبار قطع شود.
