نکته 1) قصد انشاء مقوله ای فراتر از شرط صحت بوده بلکه عامل تحقق عقد محسوب می شود.
نکته 2) اراده(قصد انشاء) عامل سازنده عقد به شمار می رود(ماده 191 قانون مدنی).
نکته 3) مراد از اراده ای که در ماده 191 قانون مدنی به عنوان عامل تحقق بخش عقد از آن یاد شده است، اراده ی درونی و واقعی است نه اراده ظاهری و صوری.
نکته 4) برای تحقق و صحت معامله تنها قصد انشا کافی است زیرا عقد غیر نافذ نیز صحیح است و فقط نیاز به تنفیذ دارد.
نکته 5) قصد انشاء یعنی نیت ایجاد عقد.
نکته 6) در صورت عدم رضای طرفین، عقد، غیر نافذ است(ماده 199 قانون مدنی).
نکته 7) بنا بر مفهوم ماده 191 قانون مدنی، فقدان قصد به هر دلیل که باشد باعث بطلان عقد است بر خلاف فقدان رضا که سبب عدم نفوذ عقد می گردد.
نکته 8) طبق ماده 195 قانون مدنی معامله انسان بیهوش، به خاطر فقدان قصد باطل است.
نکته 9) معامله انسان مست، به خاطر فقدان قصد باطل است(ماده 195 قانون مدنی).
نکته 10) معامله طبق اراده باطنی طرفین، منعقد می شود؛ بنابراین اگر اراده باطنی، با اراده اعلام شده متفاوت باشد، عقد بر مبنای اراده باطنی محقق می گردد. به عنوان مثال اگر قصد باطنی طرفین، عقد هبه باشد ولی اراده ظاهری بر بیع دلالت کند احکام هبه جاری می شود.
نکته 11) باطل بودن معامله ای که جهت نامشروع در آن تصریح شده است، ارتباطی با تقدم اراده باطنی بر اراده ظاهری ندارد بنابراین اگر بر فرض، اراده ظاهری مبنای تحقق عقد باشد باز هم معامله ای که در آن تصریح به جهت نامشروع شده، باطل خواهد بود.
نکته 12) اصل حاکمیت اراده در مرحله ی اجرای عقد شامل اصل نسبی بودن و اصل لزوم در قراردادها است.
نکته 13) اعلان اراده، شرط ساختن عقد است(ماده 191 قانون مدنی).
نکته 14) با توجه به ماده 1062 و 1134 قانون مدنی، نکاح یا طلاق را نمی توان به وسیله عمل مبیِّن قصد ورضا ایجاد کرد بلکه برای تحقق آنها الفاظ صریح و صیغه مخصوص لازم است.
نکته 15) به تصریح ماده 192 قانون مدنی، اگر طرف معامله لال باشد، عقد با اشاره یا هر عمل دیگری که قصد و رضا را بیان می کند، واقع می گردد.
نکته 16) در حقوق ایران، اصل بر این است که اعلام اراده به هر وسیله ای که بر آن دلالت کند کافی است مگر مواردی که قانون استثناء نموده است.
نکته 17) به تصریح ماده 191 قانون مدنی، برای محقق شدن عقد، اراده باید اعلام شود بنابراین با سکوت نمی توان عقدی را انشاء کرد.
نکته 18) بر اساس ماده 250 قانون مدنی، اجازه وقتی معتبر است که مسبوق به ردّ نباشد.
نکته 19) اگر ایجاب، بدون مدت باشد موجب می تواند هر وقت بخواهد از ایجاب خود صرف نظر کند.
نکته 20) طبق نظریه «پیش قرارداد» در رابطه با مبنای الزام آور بودن ایجابِ مدت دار، ایجاب کننده با تعیین مهلت برای ایجاب، در واقع تعهد می دهد تا پایان مهلت بر ایجاب خود باقی می ماند و منصرف نمی گردد.
نکته 21) اگر ایجاب فاقد مدت بود نباید بین آن و قبول عرفاً زیاد فاصله شود(ماده 1065 قانون مدنی).
نکته 22) با عنایت به ماده 339 قانون مدنی، به عقودی که با داد و ستد و بدون استفاده از لفظ یا نوشته منعقد شود اصطلاحاً عقد معاطاتی گفته می شود.
نکته 23) برای تعیین قانون حاکم، تشخیص زمان انعقاد معامله ضرورت دارد.
نکته 24) در معاملاتی که با پست و نامه نگاری صورت می گیرد زمان اعلام قبول زمان انعقاد معامله به حساب می آید.
نکته 25) محلی که آخرین جزء عقد در آن به وقوع بپیوندد مکان انعقاد عقد محسوب می گردد.
نکته 26) معامله با خود علی الاصول صحیح است مگر معامله قیم و امین با مولی عیله که باطل است و معامله وکیل با خود در نکاح یا غیر نکاح که غیر نافذ است.
نکته 27) قیم نمی تواند مال مولی علیه را برای خود بخرد یا مال خود را به او بفروشد(ماده 1240 قانون مدنی).
نکته 28) بنا بر مفهوم ماده 191 قانون مدنی، فقدان قصد در تمامی عقود موجب بطلان است و به عبارت دیگر، اعمال حقوقی بدون قصد انشاء محقق نمی گردند.
نکته 29) طبق ماده 1149 قانون مدنی، رجوع از طلاق با فعلی که دلالت برآن کند محقق می گردد.
نکته 30) حصول فسخ با لفظ یا فعلی که دلالت برآن نماید محقق می گردد(ماده 449 قانون مدنی).
نکته 31) اگر مخاطبِ ایجاب، قبل از قبول، فوت کند، ایجاب باطل می گردد.
نکته 32) وفق ماده 194 قانون مدنی، قبول باید کاملاً با ایجاب مطابقت داشته باشد و الا عقد واقع نمی شود.
نکته 33) اگر مخاطب ایجاب، ابتدا ایجاب را رد نموده سپس قبول نماید، فقط در صورت موافقت ایجاب کننده اول، معامله منعقد می گردد؛ در حقیقت مخاطب، پس از رد ایجاب، ایجاب جدیدی انشاء می کند که با قبولِ موجبِ ایجابِ نخست، عقد واقع می شود.
نکته 34) اگر بعد از ارسال نامه ایجاب دو حادثه رخ دهد: ارسال نامه قبولی مشروط و ارسال نامه قبولی غیر مشروط؛در حالی که تاریخ اولی مجهول و دومی معلوم است، در این صورت اصل بر مؤخر بودن نامه مجهول التاریخ دلالت کرده و با تقدم نامه معلوم التاریخ حکم به انعقاد معامله می شود.
نکته 35) اگر مشخص نباشد که ایجاب کننده، قبل از قبول فوت کرده یا بعد از آن، انعقاد عقد منتفی است.
نکته 36) در جلسات مزائده، پیشنهاد بالاترین قیمت به عنوان قبول تلقی شده و عقد را منعقد می سازد.
نکته 37) در عقودی که نماینده منعقد می سازد، تکلیف اجرای تعهدات ناشی از عقد متوجه خود اوست.
نکته 38) اصل این است که هرکس برای خودش معامله می کند و کسی که ادعای نمایندگی از شخص ثالث را دارد باید اثبات کند(ماده 196 قانون مدنی).
نکته 39) در عقودی که نماینده منعقد می سازد، تکلیف اجرای تعهدات ناشی از عقد متوجه خود اوست.
نکته 40) وفق ماده 357 قانون تجارت، حق العمل کار کسی است که به نام خود و به حساب دیگری معامله می کند.
نکته 41) وفق ماده 194 قانون مدنی، قبول باید کاملاً با ایجاب مطابقت داشته باشد و الا معامله باطل خواهد بود.
نکته 42) قبول باید از کسی صادر شود که ایجاب متوجه اوست.
نکته 43) طبق مفاد ماده 194 قانون مدنی، طرفین معامله باید راجع به نوع عقد توافق داشته باشند و الّا عقدی منعقد نخواهد شد.
نکته 44) اقاله، عقدی است که وفق ماده 191 قانون مدنی برای تحقق آن، قصد و ابراز آن ضرورت دارد و به صرف مذاکره برای بر هم زدن معامله، منعقد نخواهد شد.
نکته 45) با امکان تکلم، اشاره برای انعقاد معامله، کافی است.
نکته 46) باتوجه به ملاک ماده 800 قانون مدنی که در آن قبض پیش از وقوع عقد هبه صحیح دانسته شده است می توان گفت: قبولی در عقد عینی، می تواند پس از قبض واقع شود.
نکته 47) طبق ماده 1240 قانون مدنی، قیم نمی‌تواند مال مولی علیه را به خود منتقل کند یا مال خود را به او انتقال دهد.
نکته 48) هر گاه در تکمیلی یا امری بودن یک قانون تردید شود می‌توان به اصل صحت استناد نمود و قانون مذکور را تکمیلی قلمداد کرد.
