نکته 1) اگر موضوع تعهد، تسلیم و تملیک مال باشد، متعهد باید اهلیت داشته باشد.ایفای عهد توسط محجور، باطل است ولی قابل استراد نیست؛ زیرا آنچه پرداخت کرده، از داین طلبکار میشود و این طلب و دین با هم تهاتر می کنند. یعنی تعهد متعهد به تأدیه مجدد با تعهد متعهدٌله به رد مالی که بر اساس وفای به عهدِ باطل، گرفته است تهاتر کرده و ساقط می شود.
نکته 2) ایفای دین به وسیله غیر مدیون حتی بدون اذن مدیون یا با وجود مخالفت او ممکن است، اگر مورد تعهد مقید به مباشرت مدیون نباشد. وفق ماده 268 قانون مدنی، اگر مباشرت متعهد به ایفای دین، شرط شده باشد برای صحت ایفا توسط شخص دیگر، رضایت متعهدٌله ضرورت دارد.
نکته 3) پرداخت دین از سوی شخص ثالث صحیح است(ماده 267 قانون مدنی).
نکته 4) از حیث شرایط و ارکان اهلیت، تملیک مال به متعهدٌله با تسلیم عین متعلق به متعهدٌله، وضع یکسانی ندارد بنابراین اگر مورد تعهد، تملیک مال به متعهدٌله باشد متعهد برای ایفای آن باید دارای اهلیت باشد بر خلاف مواقعی که مورد تعهد، تسلیم عین متعلق به خود متعهد له است، در این فرض اهلیت متعهد شرط نیست.
نکته 5) ایفای دین توسط غیرمدیون موجب سقوط تعهد است(ماده 267 قانون مدنی).
نکته 6) طبق ماده 267 قانون مدنی، وفای به عهد توسط غیر مدیون بدون اجازه مدیون معتبر است.
نکته 7) طبق ماده 271 قانون مدنی، تأدیه دین به داین، وکیل او یا کسی که قانوناً حق قبض دارد صحیح است.
نکته 8) براساس ماده 274 قانون مدنی، اگر متعهدٌله اهلیت قبض مورد تعهد را نداشته باشد، در این صورت تأدیه در وجه او معتبر نخواهد بود.
نکته 9) براساس ماده 273 قانون مدنی، استنکاف داین از قبول دین موجب برائت ذمه مدیون نیست متعهد در صورتی بری میگردد که آن را به تصرف حاکم یا قائم مقام او دهد.
نکته 10) تأدیه به خویشاوندان نزدیک متعهدله، متعهد را بری نمی کند مگر در صورتی که متعهدله رضایت دهد
(ماده 272 قانون مدنی).
نکته 11) متعهد می تواند با وجود دسترسی به متعهد له، دین را به وکیل وی ادا نماید.
نکته 12) اگر موضوع تعهد مال کلی باشد انتخاب مصداق آن، حق متعهد است و متعهد مجبور نیست که از فرد اعلای آن ایفا کند کافی است از نوعی وفای به عهد کند که عرفاً معیوب نباشد(ماده 279 قانون مدنی). اما اگر طرفین، فرد آن را از لحاظ اعلا یا پست بودن دقیقاً مشخص نموده باشند همان باید تأدیه گردد.
شخص «الف» در مقابل شخص «ب» تعهد کرده است که یک تن برنج ایرانی به شخص «ب» بفروشد و تحویل دهد. به فرض اینکه برنج ایرانی از حیث کیفیت دارای 3 درجه باشد و در قرارداد طرفین، در خصوص نوع درجه ای که باید تسلیم شود مطلبی نیامده باشد، شخص «الف» نمی تواند درجه چهار تحویل بدهد.
نکته 13) طبق ماده 270 قانون مدنی، پس از تأدیه تعهد، متعهد نمی تواند به عنوان این که آن مال برای دیگری بوده، استرداد آن را بخواهد مگر اینکه دو امر را ثابت نماید: اول اینکه مال مزبور با مجوز قانونی در اختیار او بوده است؛ دوم اینکه حق تأدیه دین خود به وسیله این مال را نداشته است.
نکته 14) طبق ماده 270 قانون مدنی، در صورتی مدیون می تواند آنچه را به عنوان ادای دین به داین تسلیم کرده است، استرداد کند که ثابت کند:1. آنچه پرداخته متعلق به ثالث بوده است. 2. آنچه پرداخته با مجوز قانونی در ید او بوده است. 3. آنچه پرداخته بدون اذن مالک بوده است.
نکته 15) طبق ماده 276 قانون مدنی، ایفای تعهد به وسیله ی مال توقیف شده وقتی صحیح است که ذی نفع توقیف به این کار رضایت دهد.
نکته 16) وفق ماده 275 قانون مدنی، متعهدٌله می تواند از گرفتن چیز دیگری غیر از موضوع تعهد، امتناع کند ولو آن چیز گران قیمت تر باشد.
نکته 17) طبق ماده 276 قانون مدنی، اگر کسی مال خود را که توسط دادگاه به نفع کسی توقیف شده است در مقام وفای به عهد به طلبکار بدهد، وفای به عهد منوط به تنفیذ توقیف کننده است.
نکته 18) ماده 522 قانون آئین دادرسی مدنی ، تعدیل دیون را تحت شرایطی پذیرفته است.
نکته 19) تعدیل قرارداد توسط قاضی فقط در صورتی صحیح است که قانون یا طرفین قرارداد، این اختیار را به او داده باشند.
نکته 20) دادگاه می تواند حتی قبل از صدور حکم محکومیت مدیون، به وی مهلت عادله بدهد.
نکته 21) بر اساس ماده 277 قانون مدنی، اگر دادگاه با توجه به وضعیت مدیون، مهلت عادله یا قرار اقساط صادر کند متعهدٌله باید آن را بپذیرد. متعهد وقتی می تواند متعهدٌله را مجبور کند تا قسمتی از موضوع تعهد را بپذیرد که دادگاه به لحاظ وضعیت مدیون، پرداخت قسمتی از دین را مقرر کرده باشد(ماده 277 قانون مدنی).
نکته 22) با توجه به اطلاق ماده 277 قانون مدنی، مهلت عادله ای که دادگاه تعیین می کند می تواند حتی فراتر از تاریخ سررسید دین باشد.
نکته 23) اگر متعهد چیز دیگری غیر از آنچه که موضوع تعهد است تأدیه نماید و ارزش آن بیش از موضوع تعهد باشد، متعهدٌله می تواند از قبول آن امتناع کند، در این صورت وفای به عهد محقق نمی شود(ماده 275 قانون مدنی).
نکته 24) اگر متعهد در مقام ایفای تعهدی که موضوع آن کلی است، فرد معیوب را پرداخت کند متعهدٌله می تواند آن را رد کرده و اجبار متعهد به تسلیم فرد دیگری از کلی مطالبه نماید.
نکته 25) در حقوق ایران تجدید نظر در قرارداد تنها در صلاحیت طرفین قرارداد است ولی استثنائاً در برخی موارد خاص دادگاه نیز صلاحیت دارد.
نکته 26) تأخیر به وجود آمده به واسطه ی مهلت قضایی، مسئولیتی برای متعهد در پی نخواهد داشت.
نکته 27) تعهد شوهر بابت تأمین نفقه ی زوجه، «تعهد به ارزش» است؛ موضوع تعهدات به ارزش بر خلاف تعهدات پولی، تأدیه مبلغ مقطوع و معینی نیست؛ بنابراین در تعهد زوج به پرداخت نفقه زوجه، اگر افزایش هزینه ها باعث شود مبلغ مورد توافق، کافی نباشد دادگاه می تواند به درخواست ذی نفع، مبلغ مذکور را تعدیل نماید.
نکته 28) اگر مدیون در عوض دین، مالی دریافت نکرده باشد و ادعای ناتوانی در پرداخت کند، اثبات ملائت وی با داین است.
نکته 29) اعطای مهلت عادله توسط دادگاه به مدیون جهت پرداخت اقساطی دین، با اعسار متفاوت است و نیازی به تقدیم دادخواست اعسار و رعایت تشریفات آن ندارد زیرا ممکن است دادگاه به علت دیگری غیر از اعسار به متعهد مهلت بدهد.
نکته 30) اگر موضوع تعهد، تسلیم مال متعهد به متعهدٌله باشد، در صورت مطالبه مال توسط متعهدله، از تاریخ مطالبه متعهد نسبت به مال ضامن است و ید وی از امانی به ضمانی تبدیل می شود یعنی اگر هر گونه نقصانی در مال ایجاد شود، در برابر متعهدله مسئول خواهد بود(ماده 278 قانون مدنی).
نکته 31) صدور چک نه موجب تبدیل تعهد می گردد نه موجب انتقال طلب بلکه مقدمه ی وفای به عهد محسوب می گردد.
نکته 32) وفق ماده 280 قانون مدنی، اصولاً تعهد باید در محلی که عقد واقع شده اجرا گردد؛ مگر این که بین متعاملین قرارداد مخصوصی باشد یا عرف و عادت ترتیب دیگر اقتضاء نماید.
نکته 33) طرفین قرارداد می توانند با توافق، محل دیگری را به عنوان اجرای تعهد، انتخاب نمایند.
نکته 34) طبق نص ماده 281 قانون مدنی، اصولاً مخارج تأدیه (اجرای تعهد) بر عهده مدیون است مگر اینکه خلاف آن شرط شده باشد.
نکته 35) اثبات ورود خسارت های ناشی از تخلف از تعهد بر عهده متعهدٌله است زیرا اصل عدم ورود خسارت است؛ بنابراین متعهدٌله که مدعی ورود خسارت می باشد باید آن را اثبات نماید.
نکته 36) اگر در قرارداد فروش اتومبیل، محل اجرای تعهد تعیین نشده باشد و اجرای آن در محل وقوع عقد نیز منتفی باشد، تعهد مزبور باید در محلی که مال در آن جا قرار دارد اجرا گردد.
نکته 37) اگر پیمانکاری متعهد به احداث یک واحد نیروگاه با تهیه لوازم فنی آن شود و بعداً در اثر بحران اقتصادی غیرقابل پیش بینی با شرایطی روبرو گردد که هزینه ی اجرای طرح به چند برابر مبلغی که در قرار معین شده بود برسد، متعهد می تواند در صورت عدم آمادگی متعهدٌله برای جبران شرایط حادث، قرارداد را فسخ کند.
نکته 38) مستفاد از ماده 270 قانون مدنی، هرگاه مدیون از مال غیر اقدام به تأدیه دین خود کند مالک به صرف اثبات تعلق مال به خودش، می تواند مال مورد تأدیه را از طلبکار مسترد دارد.
نکته 39) باتوجه به ماده 269 و ماده 270 قانون مدنی، اگر متعهد در مقام وفای به عهد، مال دیگری را که بدون مجوز در اختیار اوست، تأدیه کند، ایفای دین محقق نمی شود و متعهد هم حق استرداد مال را ندارد، زیرا وفای به عهد عمل حقوقی است.
نکته 40) به موجب ماده 279 قانون مدنی، درصورتی که شخص الف تعهد كرده باشد تا در موقع برداشت گندم، يك تن گندم ورامين به شخص ب تحویل دهد و گندم ورامین 6 درجه داشته باشد به دلیل کلی بودن مبیع، بایع می‌تواند از هر یک از شش درجه تحویل دهد.
نکته 41) طبق وحدت ملاک ماده 482 قانون مدنی، اگر در کلی، شرط صفت شود، مشروط علیه الزام به بدل میشود.
