نکته 1) اگر مالک، عقد فضولی مشروط را بدون اطلاع از شرط، به نحو مطلق تنفیذ کند، تنفیذ او اعتباری نخواهد داشت و عقد همچنان غیر نافذ مانده و صحت آن منوط به اجازه مالک خواهد بود.
نکته 2) طبق ماده 240 قانون مدنی، اگر معلوم شود شرطی که در ضمن عقد شده شرطی نامقدور بوده است کسی که شرط به نفع او شده حق فسخ قرارداد را دارد.
نکته 3) اگر ملکی با مساحت معین فروخته شود سپس معلوم شود مساحتش بیشتر است فروشنده، حق فسخ خواهد داشت(ماده 355 قانون مدنی).
نکته 4)
1- تخلف از شرط ضمان و رهن مطلق: مشروط له حق فسخ دارد (ماده 379 قانون مدنی)
2- تخلف از شرط رهن معین: مشروط علیه الزام می شود (یاداشت 1 ماده 243 قانون مدنی در نظم حقوق کنونی) مگر عین معین تلف یا معیوب شود که حق فسخ خواهد داشت (ماده 242 قانون مدنی)
نکته 5) عقد معلق مشروط، عقدی است که هم به امری معلق گشته است و هم در ضمن آن، شرطی درج می شود.
نکته 6) شرط مخالف مقتضای ذات عقد، فاسد کننده عقد است(ماده 233 قانون مدنی).
نکته 7) اگر به هر دلیلی (غیر از فعل مشروط له)، شرط، ممتنع شود، مشروط له حق فسخ پیدا می کند و چنانچه امتناع شرط مستند به فعل مشروط له باشد وی حق فسخ نخواهد داشت(ماده 240 قانون مدنی).
نکته 8) اگر انجام شرط توسط دیگری ممکن باشد به صرف تخلف مشروط علیه، مشروط له حق فسخ نخواهد داشت بلکه به هزینه متعهد، موجبات انجام آن فراهم می شود(ماده 238 قانون مدنی).
نکته 9) براساس ظاهر ماده 243 قانون مدنی، اگر خریدار از اجرای شرط ضمانت، امتناع کند، فروشنده می تواند معامله را فسخ نماید. طبق ماده 243 قانون مدنی، اگر بر خریدار شرط شود که برای پرداخت ثمن، ضامن بدهد و او از انجام شرط امتناع کند، مشروط له می تواند عقد را فسخ کند.
نکته 10) اگر صفت شرط شده در مورد معامله وجود نداشته باشد مشروط له حق فسخ پیدا خواهد کرد.
(ماده 235 قانون مدنی).
نکته 11) تحقق یا عدم تحقق شرط نتیجه با اراده مشروط علیه ارتباطی ندارد بلکه به خاطر باطل بودن آن است؛ در این صورت طبق ملاک ماده 240 قانون مدنی، مشروط له حق فسخ خواهد داشت.
نکته 12) اگر الزام متعهد به انجام شرط یا پرداخت هزینه اجرای تعهد، ممکن نبود متعهدله حق فسخ معامله را خواهد داشت.(ماده 239 قانون مدنی).
نکته 13) اگر ایجاب به صورت مطلق ارائه شود ولی مخاطب، آن را به نحو مشروط بپذیرد، عقد واقع نخواهد شد.
نکته 14) بر اساس ماده 355 قانون مدنی، اگر معلوم شود مساحت ملکی بیشتر از مقدار شرط شده است، فروشنده می تواند معامله را فسخ نماید.
نکته 15) طبق ماده 232 قانون مدنی، شرط نامشروع باطل است ولی به عقد خللی وارد نمی کند. مثلا اگر در عقد بیع شرط شود که خریدار مال متعلق به غیر را اتلاف کند، شرط باطل و عقد صحیح است.
نکته 16) شرطی که حق فروش مال مرهونه را از مرتهن سلب می کند، خلاف مقتضای رهن نیست بلکه خود شرط به دلیل نامشروع بودن، باطل است.
نکته 17) در عقد معلق، تحقق معلق علیه نسبت به قبل از تحقق آن، اثری ندارد.
نکته 18) اگر ضمن عقد اجاره تعهدی مبنی بر عدم استیفای منفعت به نحو مطلق بر مستأجر شرط شود، عقد اجاره باطل خواهد بود زیرا چنین شرطی خلاف مقتضای عقد است.
نکته 19) اگر به هر دلیلی انجام شرط فعل، ممتنع شود، عقد صحیح است ولی مشروط له حق فسخ دارد مگر اینکه امتناع شرط مستند به فعل خودش باشد(ماده 240 قانون مدنی).
نکته 20) موکول کردن پرداخت ثمن به پس از فوت شخص ثالث، شرطی مجهول است که عوضین را نیز مجهول کرده و منجر به بطلان عقد می شود.
نکته 21) غیرمقدور شدن انجام شرط پس از انعقاد عقد موجب ایجاد حق فسخ برای مشروط له است.
(ماده 240 قانون مدنی).
نکته 22) طبق ماده 246 قانون مدنی، در صورت فسخ یا اقاله معامله، شرط ضمن آن نیز از بین می رود.
نکته 23) براساس اطلاق ماده 954 قانون مدنی، فوت یا حجر هر یک از طرفین عقد جایز، سبب انفساخ عقد جایز است؛ ولو آن عقد جایز به عنوان شرط نتیجه در ضمن عقد لازمی درج شده باشد.
نکته 24) سلب حق انتقال مبیع به مدت محدود، شرطی صحیح است و اگر در ضمن عقد بیع، شرط شود که خریدار حق ندارد مورد معامله را به مدت معینی به غیر انتقال دهد خللی به صحت بیع وارد نمی آید.
نکته 25) اگر در ضمن عقد، سلب برخی حقوق به صورت جزئی، شرط شود، صحیح و نافذ خواهد بود.
نکته 26) سلب جزئی برخی حقوق مالکیت، مخلّ صحت عقد نیست مثلاً اگر در عقد بیع یک باب منزل شرط شده باشد که خریدار حق انتقال مبیع را به مدت 20 سال ندارد، عقد و شرط هر دو صحیح است.
نکته 27) اگر معامله به هم بخورد شرط فعل ضمن آن اگر انجام نشده باشد، ساقط می شود.
نکته 28) طبق ماده 400 قانون مدنی، در صورت مشخص نشدن ابتدای مدت خیار شرط، ابتدای آن از تاریخ عقد محسوب می شود.
نکته 29) شرطی که ولی را تا سن کبر مولی علیه از فروش مال مولی علیه منع می کند، شرطی صحیح و نافذ است.
نکته 30) شرط مجهولی که جهالت آن به عوضین سرایت می کند به حکم ماده 233 قانون مدنی، باطل کننده عقد است. کسی خانه ای را به مبلغ معین بفروشد و قرار بگذارند که مشتری ثمن را پس از فوت پدرش به بایع بپردازد، شرط باطل است و موجب بطلان عقد می شود.
نکته 31) شرطی که در آن خریدار موظف شود هر وقت توانست ثمن معامله را بپردازد، شرطی است که باعث مجهول شدن عوض معامله شده و مبطل عقد است(ماده 233 قانون مدنی).
نکته 32) به حکم ماده 242 قانون مدنی، هرگاه در عقد شرط شود که مشروط علیه مال معین را رهن دهد و آن مال قبل از قبض تلف شود، مشروط له حق فسخ معامله را خواهد داشت.
نکته 33) وفق ماده 240 قانون مدنی، اگر بعد از عقد، انجام شرط ممتنع شود ، برای مشروط له حق فسخ ایجاد میشود.
نکته 34) اگر در هنگام عقد، مشروط له نسبت به امتناع شرط، آگاه بوده باشد حق فسخ معامله را از این جهت نخواهد داشت.
نکته 35) در صورت موجل بودن بیع، اجل پرداخت باید معین باشد و احتمال کوتاه و بلند شدن در آن نرود، وگرنه شرط و بیع باطل است.
نکته 36) اثر انحلال عقد در شرط ضمن عقد:
الف) شرط صفت و نتیجه: شرط صفت از بین می رود و اثر شرط نتیجه هم با انحلال عقد به حالت سابق اعاده میگردد.
ب) شرط فعل:
ب/1) شرط فعل مادی: اگر شرط انجام شده نشده باشد، مشروط علیه بری می شود و اگر شرط انجام شده باشد، مشروط علیه مستحق اجرت المثل عمل انجام شده است.
ب/2) شرط فعل حقوقی:
ب/2/1) شرط انجام نشده باشد: مشروط علیه بری می شود.
ب/2/2) شرط انجام شده باشد: اگر عمل حقوقی تبعی شرط شده باشد، با انحلال عقد شرط نیز منحل می شود.
